Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi của mình đến Ban biên tập Trang Thông tin điện tử của Sở Giao thông Vận tải. Với thắc mắc của bạn, BBT xin được đưa ra quan điểm tư vấn của mình như sau:

Xe ô tô hay xe máy là một trong những loại tài sản phải đăng ký quyền sở hữu. Tuy nhiên, trên thực tế tình trạng mua đi bán lại loại tài sản này thường được các bên thực hiện khá sơ sài như không làm hợp đồng mua bán, không đăng ký sang tên quyền sở hữu, thậm chí không xem xét đầy đủ giấy tờ khi mua bán dẫn đến không phát hiện ra những trường hợp giấy tờ giả hoặc tài sản mua bán không hợp pháp, không rõ nguồn gốc, xuất xứ. Việc mua bán tài sản có giấy tờ giả ảnh hưởng như thế nào đối với người mua và trường hợp này người mua có phải chịu trách nhiệm gì hay không?

Thứ nhất, về việc mua xe mà chỉ có giấy tờ viết tay

Như đã nêu trên, xe máy hay ô tô đều là tài sản phải đăng ký quyền sở hữu và để đăng ký quyền sở hữu bạn phải có hợp đồng mua bán có công chứng, chứng thực. Bạn chỉ có giấy tờ viết tay và chưa làm thủ tục sang tên thì khi tham gia giao thông, bạn có thể bị xử phạt theo quy định tại điểm b Khoản 1 Điều 30 (xe mô tô) hoặc Khoản 5 Điều 30 (xe ô tô) Nghị định 46/2016/NĐ-CP như sau:

“Điều 30. Xử phạt chủ phương tiện vi phạm quy định liên quan đến giao thông đường bộ

1. Phạt tiền từ 100.000 đồng đến 200.000 đồng đối với cá nhân, từ 200.000 đồng đến 400.000 đồng đối với tổ chức là chủ xe mô tô, xe gắn máy và các loại xe tương tự xe mô tô thực hiện một trong các hành vi vi phạm sau đây:

…

b) Không làm thủ tục đăng ký sang tên xe (để chuyển tên chủ xe trong Giấy đăng ký xe sang tên của mình) theo quy định khi mua, được cho, được tặng, được phân bổ, được điều chuyển, được thừa kế tài sản là xe mô tô, xe gắn máy, các loại xe tương tự xe mô tô.

…

5. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với cá nhân, từ 2.000.000 đồng đến 4.000.000 đồng đối với tổ chức là chủ xe ô tô, máy kéo, xe máy chuyên dùng và các loại xe tương tự xe ô tô thực hiện hành vi không làm thủ tục đăng ký sang tên xe (để chuyển tên chủ xe trong Giấy đăng ký xe sang tên của mình) theo quy định khi mua, được cho, được tặng, được phân bổ, được điều chuyển, được thừa kế tài sản là xe ô tô, máy kéo, xe máy chuyên dùng, các loại xe tương tự xe ô tô.”

Thứ hai, về việc phát hiện giấy tờ xe là giấy tờ giả

Xe bạn mua chỉ có giấy tờ giả, đồng nghĩa với việc có thể xe của bạn là xe không có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Có hai khả năng xảy ra: Một là xe bạn mua là xe thật, không có dấu hiệu phạm tội, chỉ có giấy tờ là giả như mất giấy tờ mà làm giả lại…Hai là, xe bạn mua là do phạm tội mà có như người bán thực hiện hành vi trộm cắp, chiếm đoạt, cướp tài sản…rồi bán lại cho bạn, tùy từng trường hợp mà bạn sẽ bị xử lý khác nhau và việc điều tra chính xác xem ai là chủ phương tiện, ai là người làm giả giấy tờ, phụ thuộc vào cơ quan công an điều tra.

* Trường hợp 1: Xe không có dấu hiệu phạm tội

Nếu kết quả điều tra từ cơ quan công an đưa ra là xe không phải là tang vật của vụ án hình sự, không có dấu hiệu tội phạm mà do người chủ phương tiện làm giả giấy tờ xe thì bạn không bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà chỉ có chủ xe bị xử phạt về Tội làm giải con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức; tội sử dụng con dấu, tài liệu giả của cơ quan tổ chức theo Điều 341 Bộ luật hình sự năm 2015.

* Trường hợp 2: Xe do phạm tội mà có

Căn cứ theo Điều 323 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định về Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có như sau:

“Điều 323. Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có

1. Người nào không hứa hẹn trước mà chứa chấp, tiêu thụ tài sản biết rõ là do người khác phạm tội mà có, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:

a) Có tổ chức;

b) Có tính chất chuyên nghiệp;

c) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng;

d) Thu lợi bất chính từ 20.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;

đ) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 10 năm:

a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;

b) Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:

a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;

b) Thu lợi bất chính 300.000.000 đồng trở lên.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”

Theo đó, tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khám phạm tội mà có được hiểu là người nào không hẹn trước mà chứa chấp, tiêu thụ tài sản ” biết rõ” là do người khác phạm tội mà có. Nếu kết quả điều tra từ phía cơ quan công an rằng bạn mua chiếc xe này nhưng hoàn toàn không biết đây là tài sản do người bán trộm cắp hoặc phạm tội mà có thì bạn không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Nhưng nếu bạn chắc chắn xe này do người bán phạm tội mà có mà bạn vẫn giao dịch mua bán thì bạn sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có. 

Ngoài ra, do xe này không thuộc sở hữu của người bán nên giao dịch dân sự mua bán giữa bạn và người bán xe cũng không thỏa mãn các điều kiện giao dịch dân sự. Do đó, giao dịch mua bán xe của bạn được coi là giao dịch dân sự vô hiệu. Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu là hai bên sẽ phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận, bạn phải trả lại xe cho người bán và người bán trả lại tiền cho bạn. Đương nhiên, nếu xe này do phạm tội mà có thì cũng sẽ bị tịch thu theo quy định của pháp luật.

BBT Trang TTĐT Sở Giao thông Vận tải